De gangbare disrupties door de wet- en regelgeving zijn algemeen bekend, maar de pensioensector is ook onderhevig aan wereldwijde snelle veranderingen. Welke disruptieve megatrends zien wij de komende 3 decennia? In dit artikel bespreken we de trends op het gebied van demografie, sociaal en globalisering en de impact die ze hebben op de pensioensector.
Demografie
Groeiende wereldbevolking
De groei van de wereldbevolking zal doorzetten. Tot 2050 zal het aantal bewoners op de wereld stijgen tot 9,7 miljard. Deze stijging wordt vooral veroorzaakt door de verdere bevolkingsgroei in Azië, waar India in 2027 China als koploper van het meest dichtbevolkte land zal inhalen. De grootste groei zal echter plaatsvinden in Afrika, waar de bevolking in 2050 zal verdubbelen.
Vergrijzing
De Westerse wereld, vooral Europa, vergrijst snel door een lager geboortecijfer en een hogere levensverwachting, onder meer door health care innovatie. Hierdoor zal wereldwijd tussen nu en 2050 het aantal mensen van 65+ verdubbelen en van 100+ vervijfvoudigen.
Onderwijs loont
Langer onderwijs blijven volgen is de nieuwe norm. Wereldwijd zal het aantal ongeschoolden halveren tussen nu en 2050 met als gevolg dat tegen die tijd 94% van de wereldbevolking tenminste basisonderwijs heeft genoten en slechts vijf landen > 20% niet-opgeleiden inwoners hebben. Het veranderende opleidingsniveau gaat gepaard met een veranderende houding tegenover onderwijs, meer overheidsinvesteringen in het onderwijs en nieuwe opleidingsmethoden, zoals volledig digitaal studeren. We zien een positieve correlatie tussen onderwijsduur, levensverwachting en welvaart. Kortom, onderwijs loont!
Vergrijzing zorgt voor hogere overheidskosten voor het eerste pijler pensioen en de gezondheidszorg in Europa. De stijgende levensverwachting betekent dat pensioenuitkeringen langer uitbetaald moeten worden, terwijl er steeds minder mensen zijn om de premies op te brengen. Wat is nog de functie van de pensioenregeling als mensen langer leven in goede gezondheid en gaan mensen überhaupt nog met pensioen? Zou een basisinkomen niet een betere oplossing bieden?
Sociaal
Veranderend consumentengedrag
De Nederlandse beroepsbevolking bestaat uit verschillende generaties; van Baby Boomers tot Generatie Z. De denk- en werkpatronen van de verschillende generaties zijn anders, omdat de leeromgeving en de manier van informatie verzamelen compleet is veranderd. Baby Boomers zijn ‘digital immigrants’. Ze zijn niet opgegroeid met smartphones en computers en hebben hun digitale skills moeten aanleren. De jongere generaties, zoals de Millennials en Generatie Z, zijn geboren in het digitale landschap. Zij zijn gewend om ‘instant access’ naar informatie te hebben. Ze zijn altijd on(line) en hebben geleerd om parallel te denken.
De Baby Boomers hadden een baan voor het leven, terwijl Millennials kiezen voor flexibiliteit op de arbeidsmarkt en Generatie Z minder hecht aan bezit en kiest voor locatie-onafhankelijk werk.
Verschillende generaties hebben verschillende voorkeuren met betrekking tot werk en pensioen. Waar oudere generaties nog de luxe van de verzorgingsstaat kenden en het beheer van hun pensioenvermogen overlaten aan het pensioenfonds, legt Generatie Z de focus op zelfregie. Zij hebben behoefte aan individuele vrijheid en zullen eerder kiezen om te werken als zelfstandige in plaats van werk in loondienst. Dit verklaart wellicht de populariteit van de uit de VS overgewaaide FIRE beweging om op je 40ste financieel onafhankelijk te zijn en met pensioen te kunnen gaan. Hoe kan je als pensioenfonds aansluiten op de verschillende voorkeuren van de generaties en tegelijk relevant blijft voor de jongere generaties?
Globalisering
Wereldhandel
De wereldhandel is lang de motor geweest van globalisering en groei. Sinds de financiële crisis zijn de groeipercentages van de handel echter bijna gehalveerd. Deze stagnatie kent verschillende oorzaken. Het protectionisme van de VS en de hieruit voortvloeiende handelsoorlogen tussen Amerika, de EU en China spelen een grote rol. Daarnaast zijn er sancties tegen bijvoorbeeld Rusland vanwege het conflict in de Oekraïne. Hierdoor staan de handelsrelaties onder druk en worden steeds minder handelsakkoorden gesloten.
Het gebrek aan internationale samenwerking en toenemende regionalisering zijn het gevolg. Hierdoor verliezen landen aan productiviteit en innovatiekracht. De outlook richting 2050 is dan ook negatief voor de wereldeconomie.
Verschuiving economische macht
In 2050 zullen drie van de top vijf economische spelers afkomstig zijn uit opkomende markten. China ligt voor de hand, maar ook India en Indonesië horen daarbij. Al deze landen kennen een zeer snel groeiende middenklasse.
Met China als nieuwe wereldmacht is een nieuwe disruptie in aantocht. De impact op onze manier van leven zal weleens drastisch kunnen veranderen als China aan de macht komt. China walst, zowel politiek als economisch, maar ook wat kunstmatige intelligentie betreft, over alle regels heen. Zo zijn ze veel verder met gezichtsherkenning dat zal leiden tot een ‘clash’ tussen wat de consument wil en wat dat privacy-technisch gaat betekenen. De wetgever loopt hierbij overigens hopeloos achter de ontwikkelingen aan.
De vraag is of de EU een wereldspeler blijft of dat het de speeltuin van nieuwe wereldmachten wordt? De verschuiving van de economische macht zal in ieder geval een onvermijdelijk effect hebben op beleggingen van pensioenfondsen. Hoe kunt u als institutionele belegger profiteren van de opkomende landen met hun groeiende middenklasse? En hoe gaat u om met het ethische dilemma dat de inmenging van de Chinese overheid in deze markten, terwijl dit land stelselmatig de mensenrechten schendt?
Kortom, wij verwachten dat deze trends een enorme impact op de pensioensector zullen hebben, maar de vraag is realiseren wij ons dit ook voldoende? En is ons pensioenstelsel echt klaar voor de toekomst?
Naast deze megatrends zien wij ook trends op het gebied van duurzaamheid en digitalisering. Deze bespreken we in het volgende artikel.
Bronnen:
- UN Population Division
- Manpower
- Roland Berger
- Oxford Economics
